MEDRESELER :

1. Arslaniye (Esediye) Medresesi :

1518 tarihli defterde muhtemelen Bahaüddin Medresesi olarak zikredilen medrese olmalıdır. Medrese, camii ve zaviye ile birlikte bir külliye teşkil etmektedir. Medresenin kesin inşa tarihi belli olmamakla beraber, Selçuklu ve Artuklular zamanınıda yapılmış olabileceği, bugün mevcut olmayan fakat 20-30 yıl kadar önce metruk bir halde bulunduğu ifade edilen avlusunun methalindeki üslup ve mimari özelliklerine istinaden ileri sürülmüştür. Söz konusu methalin üst köşelerini teşkil eden iki tarafındaki evvelce mevcut olduğu bildirilen arslan kabartmasından da bahsedilmektedir ki, isminin buradan geldiği tahmin olunmaktadır. Belki de Külliyeyi Artuklu Fahrettin Kara Arslan inşa ettirmiş olduğundan, Arslaniye adını almıştır.

2. Zahiriye Medresesi :

Aynı adla anılan mahallede bulunan bu külliyenin bulunduğu yerde, bugün "Zahiri Baba" olarak anılan türbeden başka bir yapı kalmamıştır. Türbe, son derece küçük ve basit bir yapıdır. Muhtemelen Selçuklu çağında inşa edilmiştir. Zahiri Baba türbesinde mdefun olan zatın, medresenin korucusuna mı, yoksa sonraki devirlerde medresede hizmet veren bir zata mı ait olduğu bilinmemektedir. 1523 tarihli icmal defterindeki "Efkaf-ı Medrese-i Melik-i Zahiriye" kaydına bakılırsa, Melik zahir'in, Harput'taki medrese ile olan ilgisi konusunda herhangi bir kayıt mevcut değildir.

3. Molla Ahmet Peykevi Medresesi :

Hayatı ve şahsiyeti hakkında efsanevi rivayetlerin dışında pek az bilgi sahibi olduğumuz Molla Ahmet Peykevi'cinin medrese ve zaviyesine ait kayıtlar, onun evvel zanndeildiği gibi, XVII. Yüzyılda IV. Murat devrinde değil, ondan en az 120 sene önce yaşadığını ortaya koymaktadır.

ZAVİYELER :

1. Mansuriye Zaviyesi :

Cami-i Kebir mahallesinde bulunan bu zaviye, bugün halk arasında "Mansur Bab Türbesi" olarak bilinir. XVI. Yüzyıla ait bir vakfiyesi mevcut olup, bu tarihlerde yıllık geliri 8980 akçedir.

2. Derviş Beyazıd Külliyesi :

Sadece 1518 tarihli tahrir defterinde adı geçen bu külliyenin nerede olduğu bilinmemektedir.Ancak bugün böyle bir külliye mevcut değildir.

3. Şeyh Sadi Zaviyesi :

Bugünkü Birvanlı köyünde bulunan bu zaviyeden 1523 tahririnde zikredilmektedir. Bugün mevcut değildir.

4. Seyyid Kasım Zaviyesi :

Hüseynik köyünde bulunan bu zaviyede de 1523 tahririnde zikredilmektedir. Bugün mevcut değildir.

5. Ankuzu Baba Zaviyesi :

Harput yakınlarında bulunan Ankuzu Baba'nın hayatı hakkında destani bir takım rivayetler vardır. Onun VIII. ve IX. Yüzyıllarda Arap-Bizans mücadeleleri sırasında bölgenin fethi için savaştığı tahmin olonmaktadır.

6. Nazar Baba Zaviyesi :

Saray Hatun mahallesinde, türbesi halen ziyaret edilen zat, bugün nadir baba olarak bilinmektedir.